Marc Saperstein
Rabbijn prof. Marc Saperstein sprak bij de opening van het Academische Jaar 2009-2010 van het Levisson Instituut over “Spinoza’s Rabbi”, over zijn boek “Exile in Amsterdam” en over de Amsterdamse rabbijn Saul Levi Morteira (1596-1660) en zijn befaamde derasjot voor de “Nieuwe Joden”.
Rabbijn prof. Marc Saperstein was van 2006-2011 de Principal van het Leo Baeck College te Londen, het opleidingsinstituut voor rabbijnen. Hij is nu hoogleraar Joodse geschiedenis en homiletiek aan hetzelfde instituut.
Daarvoor had hij belangrijke posities als hoogleraar Joodse geschiedenis en aan de George Washington University in Washington D.C. (1997-2006), aan de Washington University in St. Louis (1986-1997) en aan de Harvard Divinity School (1977-1986).
Hij heeft veel gepubliceerd, vooral op het gebied van Joodse prediking (derasjot).
Spinoza’s Rabbi
In the last years of the sixteenth century, following the successful revolt that freed the northern provinces of the Netherlands from Spanish Hapsburg rule, a new destination became possible for Portuguese “New Christians” seeking to escape the clutches of the Inquisition. By the year 1600, a small group of Portuguese New Christian emigrants were living openly as Jews in the burgeoning commercial and cultural center in Amsterdam: worshipping together, acquiring a cemetery, providing for properly slaughtered meat. The first two generations of the Portuguese community were composed almost entirely of immigrants with this common background.
Their ancestors had converted in Portugal during the universally forced conversion of 1497, more than 100 years before. They had not fully integrated into Portuguese Christian society but were considered by most of their Portuguese neighbors to be in a separate category because of their Jewish “blood.” Some of them had indeed run into serious problems with the Inquisition, accused of “Judaizing”: observing a Jewish practice or professing a Jewish belief, which was according to the law of the Church permitted for Jews, but heretical for Christians. Many had fine general educations from Portuguese universities; they were successful international merchants, or highly respected physicians. They had the psychological mobility to decide to pull up their stakes and leave behind the familiar environment of the Iberian peninsula for a totally different environment. They had made a decision to live as Jews, leading them to opt for a Jewish community, rather than Antwerp or Bordeaux, where emigrants from Portugal lived nominally as Christians without an Inquisition to investigate. But they knew very little about what this actually meant. There may have been some underground programs of rudimentary Jewish education that survived through the sixteenth century despite the Inquisitional surveillance. They knew that Jews accepted only the Old Testament, not the New Testament. But their knowledge of the rich post-Biblical Jewish tradition was extremely limited. Now, in Amsterdam, they were building a Jewish community virtually ex nihilo. How were they to learn what it meant to live as a Jew? Lees hier verder.
M. Saperstein, Exile in Amsterdam. Saul Levi Morteira’s Sermons to a Conregation of “New Jews”, Hebrew Union College, 2005.
Het boek is gebaseerd op een rijke en tot voor kort ongebruikte bron met materiaal over Amsterdam in de 17e eeuw. Saul Levi Morteira (ca. 1596-1660) was de leidende rabbijn in de gemeenschap en stond bekend als een meester prediker. Men kende een verzameling van 50 toespraken, uitgegeven in 1645. Een aantal jaren geleden werd een verdere verzameling van 550 derasjot gevonden in het Rabbijnenseminarium in Budapest. het boek bevat een alomvattende analyse van deze teksten en hun historische betekenis.
Eli Schleifer
Eliyahu Schleifer is thans professor-emeritus synagogale muziek en voormalig directeur van de School of Sacred Music aan het Hebrew Union College te Jeruzalem.
Hij begon zijn muzikale training op zijn vijfde als koorjongen in het koor van de synagoge van het Shirat Israel Instituut. Hij studeerde viool en hoorn aan het conservatorium in Jeruzalem en was docent aan de Rubin Academy of Music en de Universiteit van Tel Aviv.
Tussen 2007-2009 was hij een van de docenten aan de voorzangersopleiding van het Levisson Instituut.
Tijdens de landelijke Oneg Sjabbat in Den Haag op 6 juni 2009 gaf prof. Eli Schleifer een lezing over De geschiedenis van de Nederlandse synagogale muziek.
The History of the Dutch Jewish Synagogue Music – deel 1 (mp3)
The History of the Dutch Jewish Synagogue Music – deel 2 (mp3)
Ellen van Wolde & Martin Baasten
Beresjiet-Genesis 1:1
Eind 2009 ontstond in Nederland ophef over de de ‘nieuwe’ interpretatie van het woord bara in Beresjiet-Genesis 1:1. Prof. Ellen van Wolde van de Radboud Universiteit te Nijmegen stelde in haar oratie in oktober 2009 dat dit woord vertaald zou moeten worden met ‘scheiden’ in plaats van met ‘scheppen’.
De Leidse hebraïcus en taalkundige dr. Martin F.J. Baasten schreef een antwoord op deze stelling in het kwartaalblad Met Andere Woorden van het Nederlands Bijbelgenootschap. Daarin laat hij stap voor stap zien dat Van Woldes argumentatie de toets der kritiek niet kan doorstaan en dat haar omgang met de teksten ‘selectief’, ‘onjuist’ en soms ‘misleidend’ is; de teksten worden aangepast om ze te laten kloppen met de theorie. Hij concludeert: ‘Het oordeel over Van Woldes omgang met de bijbelteksten (…), moet helaas ondubbelzinnig negatief zijn.’
De oratie van Ellen van Wolde had als titel ‘Terug naar het begin. Waarom Genesis 1:1 niet gaat over Gods schepping van hemel en aarde’.
In januari 2010 werd haar oratie ook gepubliceerd in het Engels: Why the Verb ברא Does Not Mean “to Create” in Genesis 1.1-2.4a’, in The Journal for the Study of the Old Testament, 2009 34:3
Martin Baasten reageerde op de oratie in Met Andere Woorden 2009-4.
Hierna reageerde ook Ellen van Wolde op Martin Baasten, in Met Andere Woorden 2010-2.