Het Levisson Instituut organiseerde een lerarenopleiding met studiedagen in de periode 2010-2012, waarin dr. Bart Wallet een collegereeks van 5 bijeenkomsten verzorgde (jan.-mei 2012).
Bij ieder onderzoek naar de betekenis van joodse identiteit komt naar voren dat ‘geschiedenis’ daarbij een belangrijke plaats inneemt. Maar wat wordt daar precies mee bedoeld? Wat is ‘joodse geschiedenis’ eigenlijk en hoe kan dat identiteitsvormend werken? Hoe lees je geschiedenis en geeft dat betekenis aan je joodse leven?
Daarbij werd aandacht besteed aan theoretische vragen als de (on)mogelijkheid van het kennen van het verleden, de verhouding tussen (gemeenschaps-) herinnering en (wetenschappelijke) geschiedschrijving, periodisering en de vraag of er ontwikkeling is in de joodse geschiedenis. Maar ook kwam de meningsvorming over joodse geschiedenis door de eeuwen heen aan bod, met als belangrijke begrippen ‘sjalsjelet hakabbala’, ‘kidoesj hasjem’, ‘galoet’ en ‘messianisme’.
Deel 1: Wat is joodse geschiedenis
Wat is joodse geschiedenis? (video)
Prolegomena
Wat is joodse geschiedenis?
Geschiedenis en identiteitsvorming
Het nabije verleden
A. ‘Re-enactment of the past’: bijbels verleden en liturgisch heden
Kalenders
Exodus-motief, Haggada
Apocalyptiek: Daniël 8 en de vier rijken
B. Rabbijnse geschiedvisies
Openbaring en geschiedenis: mi-Sinaj
Sjalsjelet ha-kabbala
Sambatjon en de ‘Tien stammen’
Halacha en geschiedenis.
Bijbehorende teksten: Passages uit Dewariem; Misjna, Pirkee Avot; Yosef Karo, Sjoelchan aroech
Deel 2: Herinneren en vergeten
Herinneren en vergeten: ‘the lachrymose conception of Jewish history’ (video)
(de negatieve, verdrietige duiding van de joodse geschiedenis)
History & memory
Kruisvaarderskronieken en pijoetiem
Kidoesj ha-sjem
Josef ha-Kohen, Emek ha-bacha
Mayse buch
Amelander: Sjeëris Jisroeil
Bijbehorende teksten: Capita selecta uit kruisvaarderskronieken; Introductie uit Amelanders Sjeëris Jisroeil
De Martelaren van Maintz
Deel 3: Ontwikkeling in de joodse geschiedenis
Is er ontwikkeling in de joodse geschiedenis? (video)
Religieuze traditie, moderniteit en joodse geschiedenis
Haskala
Moraal, didactiek en geschiedenis
Krochmal
Mendelssohn
Historische revolutie
Bijbehorende tekst: Isaac Euchel
Deel 4: De last van de geschiedenis
De last van de geschiedenis: verwetenschappelijking (video)
Joodse geschiedenis als identiteitsdrager en verhouding tot etniciteit en religie
Historisme en anti-historisme
Het verleden als correctie op het heden
Wissenschaft des Judentums
Hegeliaanse dialectiek
Rosenzweig, Buber, Leo Baeck
Bijbehorende teksten: Dubnow, Ettinger (in Haim Hillel Ben-Sasson), Biale
Deel 5: Het einde van de geschiedenis
Het einde van de geschiedenis? (video)
Zionisme en messianisme
Galut als religieuze norm
Erets Jisraël en de fundering van joodse geschiedenis
Secularisering van messianisme
Messiaanse verlossing als proces of als ‘one-time event’
Bijbehorende teksten: Maharal, Chatam Sofer, Shalom Dov Baer Schneersohn, Isaac Jacob Reines, Abraham Isaac Kook